Arcydzięgiel litwor (Archangelica officinalis) – dwuletnia roślina występująca w stanie naturalnym w Europie Północnej i Środkowej, oraz na Syberii. Można go spotkać również w Polsce – w Sudetach i Karpatach. Rośnie przede wszystkim nad brzegami potoków i jest pod częściową ochroną.
Arcydzięgiel, zwany również „angelika” dorasta nawet do 2,5 metra. Jego łodyga jest gruba, nieowłosiona, rozgałęziona i pusta w środku. Liście duże, pierzaste, ciemnozielone, na długich łodyżkach. Kwiaty drobne, zielono-żółte, lub zielono-białe, zebrane w duże, kuliste baldachy. Cała roślina ma silny, przyjemny zapach.
Korzeń arcydzięgla – Dary Natury
Surowce lecznicze
Do celów leczniczych wykopuje się we wrześniu korzenie i kłącza w drugim lub trzecim roku wegetacji. Po umyciu i rozdrobnieniu szybko suszymy w temperaturze do 35°C.
Związki czynne
We wszystkich częściach arcydzięgla występuje olejek eteryczny, związki kumarynowe, oraz związki furanokumarynowe. Znajdziemy tam również kwasy organiczne, fitosterole, flawonoidy i cukry proste. Natomiast korzeń, oprócz wyżej wymienionych substancji, zawiera estrogeny, związki odżywcze i sole mineralne (potas i cynk). W zależności od pochodzenia rośliny jej skład może się bardzo różnić. Arcydzięgiel zawiera również czynnik pobudzający wytwarzanie interferonu, który to zwalcza infekcje.
Ekstrakt z liści arcydzięgla – VIRIDIAN
Działanie i zastosowanie
Przetwory z arcydzięgla mają gorzki smak, dzięki czemu zwiększają wydzielanie śliny i soku żołądkowego, oraz pobudzają wytwarzanie enzymów trawiennych. Działają moczopędnie i napotnie przyspieszając usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, a także rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych. Przetwory z arcydzięgla stosujemy w zaburzeniach trawiennych, takich jak np. wzdęcia, brak łaknienia, stany skurczowe żołądka, osłabienie ruchów perystaltycznych jelit, zastoju żółci.
Zawarta w arcydzięglu angelicyna wykazuje działanie uspokajające i wzmacniające odporność układu nerwowego.
Olejek eteryczny z angeliki działa bakterio- i grzybobójczo, natomiast naniesiony na skórę powoduje jej znieczulenie.
UWAGA
PRZETWORY Z ARCYDZIĘGLA W ZALECANYCH DAWKACH NIE MAJĄ SZKODLIWEGO DZIAŁANIA NA ORGANIZM. POWODUJĄ JEDNAK ZWIĘKSZENIE WRAŻLIWOŚCI SKÓRY NA PROMIENIE SŁONECZNE.
W kuchni
Arcydzięgiel ma słodko korzenny smak i aromat przypominający anyż. Z młodych łodyg, ścinanych przed kwitnięciem przygotowuje się konfiturę. Można je również smażyć i dodawać do ciast.
Liście arcydzięgla dodajemy do sałatek, zup i sosów, natomiast kandyzowane ogonki liściowe służą do ozdabiania ciast.
Z wyciągów z owoców i korzeni wytwarza się ziołowe nalewki i likiery.
Przepisy
Napar z korzenia arcydzięgla
0,5 – 1 łyżki rozdrobnionych korzeni zalać 1 – 1,5 szklanki wrzątku i zaparzać pod przykryciem 15 minut. Odstawić na 10 minut i przecedzić. Pić 0,25 – 0,3 szklanki 2-3 razy dziennie na godzinę przed jedzeniem jako środek pobudzający trawienie, albo po posiłkach jako lek wiatropędny i oczyszczający.
Zioła żołądkowe
Zmieszać :
- po 20 g:
- rozdrobnione korzenie arcydzięgla
- ziele drapacza lekarskiego
- liść mięty pieprzowej
- liść melisy
- po 10 g:
- rozdrobnione korzenie omanu
- ziele glistnika
- ziele szanty
1/2 łyżki mieszanki wsypać do termosu i zalać 2 1/2 szklanki wrzącej wody. Pić po 2/3 szklanki 2-3 razy dziennie przed posiłkiem jako środek pobudzający trawienie, przeciwskurczowy, przeciwzapalny i wzmacniający.
Źródło: „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie” A. Ożarowski, W. Jaroniewski